مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 196

بیسار-فلان

خدا وکیلی-صادقانه-راست و درست

دم به ساعت-هر ساعت-هر لحظه

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

پیسی-بد رفتاری-آزار

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

تلق و تولوق-صدای ناهنجار
در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

پول و پله-پول

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

 
به کسی رفتن-به کسی شباهت داشتن

باربند-جای نهادن و بستن بار

 

جامغولک-حقه-حیله

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

چک و چانه-کنایه از دهان

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)
آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دست و پنجه نرم کردن-گلاویز شدن-جنگیدن

تبدیل به احسن کردن-چیزی را با چیز بهتری عوض کردن
ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

بچه ی-اهل ِ

در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و بی اعتبار دانستن
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن
 

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

 

آبِ سیاه-نیمه کوری

رضا شدن-راضی شدن

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)
خدا به همراه-خدا خافظ
 

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن
ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن

آخِی(صوتی برای تاثر یا شادی)
از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن
 

چوق-چوب-تومان

خش افتادن-خراش افتادن
خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

بر وفق-مطابق-موافق

رکاب دادن-راهی جایی شدن

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

پدر کسی پیش چشمش آمدن-رنج و آزار بسیار دیدن

پیشت-آوازی برای راندن گربه

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی
افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن
اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

دزدکی-پنهانی-یواشکی-مخفیانه

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

حرف دو نبش-نگا. حرف پهلودار

وسیله‌ی بازی (به‌ویژه برای کودکان)

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

چُس افاده-افاده ی بی جا

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

جای پا-اثر-نشانه-رد

دور و دراز-فراخ و وسیع

جگر پاره-فرزند-جگر گوشه

بند-ریسمان-طناب-رشته

پابوسی-زیارت

خبرکش-سخن چین

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

آبدیده(جلا یافته، آزموده و مجرب)

دو دلی-تردید-بی تصمیمی

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

چاچول-حقه باز-شارلاتان

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

پای کسی به سنگ آمدن-از سر بی تجربگی و خامی شکست خوردن
 

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

تر و فرز-چست و چابک

چین و خم-پیچ و تاب

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن
چشم و چار-چشم-دید-بینایی

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

دستِ چپ-سمت چپ

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

 

تنوره-دودکش-آتشخانه ی سماور و مانند آن
ارنعوت(آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف)

دماغ چاقی-احوال پرسی

چاک کردن-نگا. چاک دادن

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

 

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

به پول رساندن-فروختن

 

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

 

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد
خودفروشی کردن-فاخشگی کردن-خیانت کردن

زار زدن-سخت گریه کردن
تنبان درآر-بی حیا-دریده

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

 

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن
خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

آزگار-زمان دراز
چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

بنده منزل-خانه ی من

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی‌توجهی قرار دادن

ارباب حجت-اهل منطق

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

تخم جن-حرام زاده

به دندان کشیدن-خون دل خوردن-کاری پر زحمت انجام دادن

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا
زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن
از جا پریدن(یکه خوردن، عصبی شدن)

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

 

پیر شَوی-عمرت دراز باد

خود را بستن-پول دار شدن

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن
از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن

روغن داغ-روغن گداخته

خم گرفتن-فنی از کشتی

جوش جوانی-جوشی که بر صورت یا کمر جوان ها می زند-جوش غرور
پول چایی-انعام-بخشش

خوش لباس-نگا. خوش پوش

حرام و حرس-ریخت و پاش

بند آمدن-متوقف شدن

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

خدا به دور-پناه بر خدا

چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

از سر باز کردن-دور کردن-رفع مزاحمت کردن

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

بی معنی- بیخود
بومی-محلی-اهل همان سرزمین

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

پلاس-اثاث مختصر منزل

چشم خوردن-نظر خوردن

از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد

 

تشریف داشتن-حضور داشتن

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)
اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

چاچول-حقه باز-شارلاتان

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

 

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

چاتمه-چند تفنگ که یه صورت ضربدر به هم تکیه داده اند

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

حق کسی را کف دست کسی گذاشتن-کسی را به سزای کار خود رساندن
تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

از بیخ-یکسره-به‌کلی-کاملن

دلی از عزا درآوردن-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل خوردن-به خوشی ساعتی را گذراندن

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

حَب جیم را خوردن-گریختن-فرار را بر قرار ترجیح دادن-جیم شدن

جزوه-کتابچه-دفترچه

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

تک و تنها-یکه و تنها-به تنهایی

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن
از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

استخوان‌دار(محکم، بااراده)
آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

پنج تن آل عبا- پنج تن

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

 
زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

آب و رنگ(طراوت و شادابی)

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

دُم سیخ شدن-سقط شدن-مردن

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

آب را گل آلود کردن(برای سود خود کارها را به هم زدن)
خبره-ماهر-استاد
چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

آب آتش زده(اشک)

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

بچه ی سر راهی-بچه ای که او را سر راه گذاشته اند تا برده شود

تو دوزی-دوختن از درون

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

ازخودراضی-متکبر-خود پسند
ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند
ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

 
دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن
خوش دست-خوش پنجه-خوش نواز-آن که در بازی شانس می آوزد

دود چراغ-کشیدن شیره
در دار-دارای سرپوش
خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن
چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن
به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است

زیر پوش-جامه ی زیرین

دق مرگ-دق کش

 

جاکن شدن-به حرکت در آمدن

 
دلقک بازی-مسخره بازی

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن

خوره-جذام-آکله

آفتاب چریدن(بی‌کار بودن، چیزی برای خوردن نداشتن)

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

خاکروبه-زباله-آشغال

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

خیس کردن برنج-در آب ریختن برنج

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

خوشوقت شدن-شاد شدن-راضی شدن
خانه خمیر-نگا. خانه خراب
خیک کسی پر بودن-سیر بودن

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)
زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

 

اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

 

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

تو گود-ظرف عمیق برای آش و سوپ و جز آن ها

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

پیر شَوی-عمرت دراز باد

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه